Foto gemaakt op de Parade in Berlijn in 2008: If trick, no pay.
Onlangs, toen het 'Bakery Institute' zijn eerste lustrum vierde, had ik de eer een van de drie inspirerende sprekers te mogen zijn. Tussen Daan Weddepohl, de bedenker van Peerby:
En Jos de Blok van Buurtzorg Nederland, waar ook 'De Correspondent' van onder de indruk is:
Ik deed mijn verhaal over stilstaan bij gewone dingen en proberen op je eigen manier een verschil te maken. En liet twee, in mijn ogen, inspirerende voorbeelden zien. Het ontstaan van het mooiste treintoeter akkoord ter wereld en de Free Hugs Campaign.
Maar dit terzijde.
Na afloop komt een man naar me toe en kijkt me indringend aan. Hij zegt: Jij beheerst een truukje dat maar weinig mensen beheersen.
Ik zeg: ehhh.
En dat ik vind dat ik geen truukjes doe. Dat is ook de reden dat ik die foto in Berlijn heb gemaakt. If trick...
Nee, nee zegt hij. Ik bedoel het positief. Iedereen doet een kunstje in mijn ogen. Maar jij doet iets, en ik weet niet wat het is en of het in het verhaal, in de film of in de muziek zit... maar waardoor je 'pats!' mijn hart raakt.
Dat zette mij aan het denken.
Ik vind écht dat ik geen kunstjes doe. Maar ik heb wel een soort van sleutel ontdekt. Iets dat net zo min een truuk is als dat, als je zingt, je zang iets, wat zeg ik... alles met de begeleiding te maken moet hebben. Zang en muziek moeten hand in hand gaan. Meer dan in dezelfde kamer zijn, maar daadwerkelijk stemmen. Rekening houden met elkaar, elkaar versterken, versmelten, optillen en wat al niet meer.
Het is geen 'truukje' dat in dezelfde toonsoort en hetzelfde metrum gezongen wordt als waarin de gitaar speelt. Je maakt namelijk samen muziek. En muziek is de weg naar ons hart. Wij zijn muziek. Onderschat de diepte daarvan niet. Babies huilen muzikale intervallen. We praten in een toonsoort. We lopen de beat. Wij resoneren met elkaar. Stemmen op elkaar af en harmoniseren als we samen spreken. Iedere aflevering van Pauw of DWDD vindt dit aantoonbaar plaats (ontdekte ik deze week).
Waarom worden spraak én muziek én beeld, in film of op televisie dan als afzonderlijke grootheden gezien? Die niet echt rekening houden met elkaar. Muziek misschien een beetje met film. Maar film niet met muziek. Want de montage van de film zit 'op slot' als de componist aan de gang mag. Voice-over wordt na afloop in een spreekcel gedaan. En spraak staat al helemaal los. Vervolgens wordt een bestaand muziekje onder gezet. Slaat welbeschouwd nergens op. Werkt ook vaak niet. In elk geval niet samen.
Ik heb inderdaad een manier gevonden om film, gitaarspel en verhaal samen 'muziek' te laten maken. Het is in principe heel simpel. En totaal vanzelfsprekend. Om te horen en te zien. Niet om te doen. Ja, voor mij. Maar bijna niemand doet het.
Omdat de man die mij aansprak het voelt maar niet kan benoemen verdenkt hij mij van een truuk. Maar het is geen truuk. Het is eerder een vormgevend principe. Of een sleutel dus.
Deze 'muzieksleutel' wordt door film en televisiemakers niet gebruikt. Misschien, zoals ik hierboven schreef, omdat mensen muziek, film en verhaal eigenlijk als drie verschillende discipline's of media zien. Maar dat is een misvatting... taal is muziek, muziek is taal, film is taal... verhaal helemaal. Het hangt samen, geef toe. Dan moeten ze ook 'finegetuned' zijn. Stemmen. Anders werken ze elkaar tegen.
Is er interesse voor een masterclass op dit gebied? Misschien wel leuk tijdens het Nederlands Filmfestival binnenkort.